Wuliangye – Quốc Tửu Thứ 2 của Văn Hóa Trung Hoa

Wuliangye hay còn gọi là rượu Ngũ Lương Dịch là một thương hiệu rượu Baijiu (白酒) của Trung Quốc có lịch sử hơn một nghìn năm. Nó bắt nguồn từ thời Đường, phát triển mạnh trong thời Tống, được tinh chỉnh trong thời Nguyên, phát triển trong thời Minh và được đặt tên trong thời Thanh. Rượu Baijiu loại Nongxiangxing dưới thương hiệu Wuliangye là loại có thị phần cao nhất trên thị trường Baijiu trong nước, chiếm khoảng 60%.

Công ty TNHH Wuliangye Yibin (tiếng Trung: 宜宾五粮液股份有限公司), hay còn gọi là Wuliangye /Ngũ Lương Dịch (tiếng Trung: 五粮液; nghĩa đen: ‘Rượu Năm Ngũ Cốc’) là một nhà máy sản xuất rượu baijiu có trụ sở tại Yibin, tỉnh Tứ Xuyên, Trung Quốc. Wuliangye là một trong những thương hiệu baijiu phổ biến nhất ở cả trong nước và quốc tế, và tính đến năm 2023, nó là thương hiệu rượu có giá trị cao thứ hai trên thế giới.

Trong thế giới của các loại rượu trắng, Trung Quốc nổi tiếng với nhiều thương hiệu danh giá như Mao Đài, Thiệu Hưng… Nhưng nổi bật trong số đó phải kể đến rượu Ngũ Lương Dịch (Wuliangye) – một loại rượu được ví như “quốc tửu thứ hai” của đất nước Trung Hoa. Với hương vị đậm đà, hậu vị ngọt dịu, rượu Ngũ Lương Dịch không chỉ là niềm tự hào của người Trung Hoa mà còn là biểu tượng văn hóa được cả thế giới biết đến.

Wuliangye (WU = năm, LIANG = ngũ cốc, YE = rượu) là một loại rượu trắng cao cấp từ Trung Quốc, được làm từ hỗn hợp năm nguyên liệu hữu cơ gồm kê, gạo nếp, gạo, lúa mì và ngô, mang đến một hương vị độc đáo. Rượu này được tạo ra lần đầu tiên trong thời Minh (1368-1644) sử dụng nguồn nước suối địa phương của Yibin, là nguồn nước tinh khiết nhất từ tỉnh Tứ Xuyên.

Ngũ Lương Dịch được chưng cất trong khí hậu cận nhiệt đới với nhiệt độ trung bình quanh năm là 18 độ C và độ ẩm 85%. Các kỹ thuật truyền thống như lên men và chưng cất, đã được áp dụng trong sản xuất suốt hơn 600 năm.

Giống như Moutai, một loại rượu trắng cao cấp khác của Trung Quốc, Ngũ Lương Dịch/ Wuliangye được những tầng lớp thượng lưu thưởng thức nguyên chất hoặc dùng kèm với thức ăn. Mặc dù có thể là thách thức đối với khẩu vị của người phương Tây không quen, nó rất đáng để thử trong các loại cocktail và kết hợp với thức ăn.

Lịch sử và nguồn gốc của Ngũ Lương Dịch/ Wuliangye:

Rượu Ngũ Lương Dịch có xuất xứ từ thành phố Nghi Tân (Yibin), tỉnh Tứ Xuyên – nơi có khí hậu ẩm, nguồn nước trong lành và truyền thống nấu rượu hàng ngàn năm. Từ thời nhà Đường (thế kỷ IX), vùng đất này đã nổi tiếng với những loại rượu thơm nồng đặc trưng.

Người dân thuộc các dân tộc khác nhau tại Yibin đã nấu rượu từ rất lâu đời, và họ đã có thể sản xuất rượu chất lượng cao từ thời Đông Chu (770 – 256 TCN). Trong thời Nam Bắc Triều (420 – 589 SCN), dân tộc Yi địa phương đã tạo ra mô hình đầu tiên để nấu rượu với nhiều loại ngũ cốc thay vì chỉ một loại.

Vào thời Đường (618 – 907 SCN), người dân địa phương đã chế tạo một loại rượu từ bốn loại ngũ cốc và nhận được nhiều lời khen ngợi. Đến thời nhà Tống (960 – 1279 SCN), rượu đã được nấu với năm loại ngũ cốc cố định và các kỹ thuật đã được hoàn thiện, tạo nên hương vị độc đáo tương tự như rượu Wu Liang Ye ngày nay.

Đến thời Minh (1368 – 1644 SCN), ngành công nghiệp rượu tại Yibin ngày càng phát triển mạnh mẽ. Các hầm rượu của Wu Liang Ye Yibin được xây dựng vào thời điểm đó. Vào cuối thời nhà Thanh (1644 – 1911 SCN), rượu đã được đặt tên là Wu Liang Ye (Ngũ Lương Dịch), và cái tên này đã được truyền lại cho đến ngày nay.

Rượu Wuliangye có hương thơm mạnh, trong suốt và tinh khiết. Rượu có vị ngọt mượt và tươi mát. Độ cồn thông thường là 52%. Cũng có các độ cồn thấp hơn là 45% và 38%.

Rượu đã được trao Huy chương Vàng tại Triển lãm Quốc tế Panama năm 1915, kể từ đó đã giành hơn 30 giải thưởng quốc tế hàng đầu. Các sản phẩm chính của Wu Liang Ye ngày nay bao gồm các loại 52% vol, 42% vol, Wuliangye/ 五粮液 2012, Old Liquor, Tequ, Touqu, Wuliangchun, and Baijiayan, v.v.

Đến năm 1909, tên gọi “Ngũ Lương Dịch” chính thức ra đời. Trải qua nhiều biến động lịch sử, thương hiệu rượu này không ngừng hoàn thiện kỹ thuật sản xuất, trở thành một trong những loại rượu trắng cao cấp nhất của Trung Quốc và được công nhận là “di sản văn hóa phi vật thể” quốc gia.

Tên gọi “Ngũ Lương Dịch” có ý nghĩa gì?

“Ngũ Lương Dịch” (五粮液) có thể hiểu nôm na là “tinh chất của năm loại ngũ cốc”. Cụ thể, rượu được nấu ủ từ 5 loại nguyên liệu chính:

• Cao lương (hay còn gọi là lúa miến): Là thành phần chính, tạo nên nền tảng hương vị và độ đậm đà cho rượu.
• Gạo: Góp phần tạo nên sự dịu nhẹ và phức tạp cho hương vị.
• Gạo nếp: Mang lại vị ngọt dịu và cảm giác êm mượt khi thưởng thức.
• Lúa mì: Giúp rượu có vị ngọt thanh tao và làm giảm vị đắng (thay thế cho kiều mạch trong công thức cũ).
• Ngô: Tạo vị ngọt ngào, mềm mại và góp phần vào sự cân bằng chung của rượu.

Sự kết hợp hài hòa giữa 5 loại ngũ cốc này tạo nên mùi thơm phong phú, vị rượu nhiều tầng, vừa đậm đà vừa có hậu vị ngọt nhẹ rất đặc trưng. Đây cũng chính là điểm khác biệt khiến Ngũ Lương Dịch nổi bật so với các loại rượu trắng đơn nguyên liệu như rượu gạo hay rượu ngô.

Công thức tỷ lệ % thường được dùng năm loại ngũ cốc của rượu Ngũ Lương Dịch

Quy trình sản xuất công phu và độc đáo:

Điểm đặc biệt của rượu Ngũ Lương Dịch nằm ở quy trình lên men – chưng cất nhiều tầng rất nghiêm ngặt, kế thừa từ phương pháp nấu rượu truyền thống Trung Hoa.

Rượu Ngũ Lương Dịch được ủ trong chum sành và bể chứa lớn trong thời gian dài để rượu trưởng thành dần. Quá trình này giúp các hợp chất hữu cơ tương tác với nhau, tạo nên hậu vị ngọt dịu và mùi thơm nhiều tầng lớp, chất lượng vượt trội, đặc điểm không thể thiếu của dòng rượu cao cấp.

Quy trình sản xuất Ngũ Lương Dịch bao gồm 7 bước chính:

1. Lựa chọn nguyên liệu: Các nguyên liệu chính để sản xuất Ngũ Lương Dịch là 5 loại ngũ cốc truyền thống gồm cao lương, gạo, gạo nếp, ngô (bắp) và lúa mì. Những nguyên liệu này được chọn lọc kỹ càng từ các vùng trồng trọt thuộc tỉnh Tứ Xuyên, đảm bảo chất lượng và độ tinh khiết.

2. Ủ men: Quá trình ủ men là một trong những bước quan trọng nhất, quyết định đến hương vị của Ngũ Lương Dịch. Người thợ sẽ ủ hỗn hợp nguyên liệu với men đặc biệt trong điều kiện nhiệt độ và độ ẩm được kiểm soát chặt chẽ. Quá trình này có thể kéo dài từ 15 – 30 ngày. Khác với nhiều loại rượu khác, rượu Ngũ Lương Dịch được lên men trong những hầm đất sét sâu, được bảo tồn hàng trăm năm. Loại đất đặc biệt này có khả năng giữ nhiệt, duy trì độ ẩm ổn định, giúp vi sinh vật phát triển tự nhiên, tạo ra hương vị đặc trưng không thể tái tạo ở nơi khác.

3. Chưng cất: Sau khi ủ men, hỗn hợp sẽ được đưa vào các bình chưng cất đặc biệt. Ở đây, rượu sẽ được cất lên nhiều lần để loại bỏ tạp chất  methanol, aldehyde hay fusel oil. Nhờ đó, rượu có độ an toàn cao có hương thơm tinh tế và tăng độ tinh khiết.

4. Lên men: Rượu sau khi chưng cất sẽ được cho vào các chum sành đặc biệt để tiến hành lên men tự nhiên. Quá trình này có thể kéo dài từ 3-5 năm, tùy thuộc vào từng lô sản phẩm.

5. Ủ trong chum đất sét: Sau khi lên men, rượu sẽ được chuyển sang các chum đất sét để ủ trong nhiều năm, thường ít nhất từ 3 – 5 năm, có loại cao cấp sẽ ủ từ 10 – 50 năm. Quá trình này giúp hoàn thiện hương vị và độ êm ấm của rượu.

6. Lọc và pha chế: Rượu sau khi ủ sẽ được lọc kỹ lưỡng để loại bỏ các tạp chất. Sau đó, các thành phần được pha chế lại với nhau theo công thức độc quyền để tạo nên hương vị cuối cùng.

7. Đóng chai và hoàn thiện: Cuối cùng, rượu sẽ được đóng chai và dán nhãn hiệu trước khi xuất xưởng. Các công đoạn này được thực hiện rất cẩn thận để đảm bảo chất lượng sản phẩm.

Nhìn chung, toàn bộ quy trình sản xuất Ngũ Lương Dịch là một nghệ thuật tinh xảo, kéo dài nhiều năm và đòi hỏi sự tỉ mỉ, kiên nhẫn của các nghệ nhân. Đây chính là lý do tại sao Ngũ Lương Dịch lại có hương vị và chất lượng vượt trội so với nhiều loại rượu khác.

Đặc điểm nổi bật của rượu Ngũ Lương Dịch

Độ cồn: khoảng 48 – 60 độ, cao nhưng vị uống lại rất êm, không gắt.

Màu sắc: Trong suốt như pha lê, không lẫn cặn hay màu sắc lạ.

Hương thơm: Phong phú, đa tầng, có cả mùi ngũ cốc, trái cây chín và chút hương hoa nhẹ.

Vị rượu: Đậm đà, mạnh mẽ lúc đầu nhưng chuyển sang hậu ngọt thanh, để lại cảm giác ấm nồng nơi cổ họng.

Chính sự cân bằng hoàn hảo này đã giúp Ngũ Lương Dịch được giới sành rượu đánh giá là một trong những loại rượu trắng có hương vị tinh tế bậc nhất thế giới.

Vị thế của Ngũ Lương Dịch trên thị trường quốc tế

Ngày nay, rượu Ngũ Lương Dịch không chỉ được tiêu thụ rộng rãi tại Trung Quốc mà còn xuất khẩu sang hơn 60 quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Thương hiệu này thường xuất hiện trong các sự kiện ngoại giao, yến tiệc cấp quốc gia và là quà tặng sang trọng trong giới doanh nhân.

Ngũ Lương Dịch cũng thường xuyên được đem ra so sánh với Kweichow Moutai – loại quốc tửu số 1 của Trung Quốc. Nếu Mao Đài nổi bật với hương vị mạnh mẽ, nồng nàn thì Ngũ Lương Dịch chinh phục người uống bằng sự mềm mại, phức hợp và chiều sâu hương vị.

Cách Thưởng thức rượu Ngũ Lương Dịch – Wuliangye – 五粮液酒:

Rượu Ngũ Lương Dịch là một loại rượu nổi tiếng của Trung Quốc, được xem là quốc tửu và có hương vị độc đáo. Để thưởng thức loại rượu Baiju (白酒) đúng cách, bạn có thể tham khảo các bước sau:

1. Nhiệt độ lý tưởng: Khoảng 15 – 20°C. Không nên uống quá lạnh hoặc quá nóng vì sẽ làm giảm hương thơm đặc trưng.

2. Chọn ly thưởng thức phù hợp: Sử dụng ly nhỏ, thường là ly thủy tinh hoặc sứ, để giữ được hương vị tinh tế và đặc trưng của rượu.

3. Quan sát màu sắc: Trước khi uống, hãy quan sát màu sắc của rượu. Rượu Ngũ Lương Dịch thường trong suốt, có độ sáng bóng đặc trưng.

4. Cảm nhận hương vị: Đưa ly rượu gần mũi, hít nhẹ để cảm nhận hương thơm đặc biệt của rượu. Hương vị của Ngũ Lương Dịch thường là sự hòa quyện giữa mùi thơm ngọt ngào, chút cay nồng và hậu vị êm dịu.

Rượu Ngũ Lương Dịch – Wuliangye – 五粮液酒 kết hợp với món ăn như thế nào:

1. Món ăn nhẹ: Rượu Ngũ Lương Dịch có hương vị mạnh mẽ và thơm nồng, rất thích hợp để kết hợp với các món ăn nhẹ như đậu phộng rang, hạt điều, hoặc các món khai vị đơn giản.

2. Món thịt nướng: Các món thịt nướng như thịt bò, thịt dê hoặc thịt vịt với gia vị đậm đà sẽ hòa quyện tốt với hương vị đặc trưng của Ngũ Lương Dịch.

3. Hải sản: Một số món hải sản như tôm hấp, cá sốt chua ngọt hoặc cua rang me cũng là lựa chọn lý tưởng khi dùng kèm rượu Ngũ Lương Dịch.

4. Món cay: Rượu Ngũ Lương Dịch có thể làm giảm cảm giác cay nóng, do đó nó rất hợp với các món ăn cay như lẩu Tứ Xuyên hay các món xào cay.

5. Món truyền thống Trung Quốc: Các món ăn như vịt quay Bắc Kinh, sườn xào chua ngọt hoặc đậu phụ Mapo cũng là sự kết hợp tuyệt vời với rượu Ngũ Lương Dịch.

Ở Trung Quốc, việc uống rượu Baijiu (白酒) không chỉ đơn thuần là thưởng thức đồ uống mà còn là một nghi lễ giao tiếp, thể hiện sự tôn trọng và gắn kết giữa mọi người.